آموکسي سيلين دوبار در روز يا سه بار در روز؟
آموکسی سيلين دوبار در روز يا سه بار در روز؟
شرکت سرمایه گذاری دارویی تامین- تیپیکو
زمانی که شرکت داروسازی فارابی برای اولین بار در کشور فراورده های آموکسی سيلين دوبار در روز را به نام فاراموکس بی دی و کوآموکسی کلاو دوبار در روز را به نام فارمنتین بی دی به بازار عرضه نمود، اين شبهه در ميان برخی همکاران پزشک به وجود آمد که آيا می توان دارويی که دوز مصرفی آن به صورت سـه بار در روز است را به صورت دو بار در روز استفاده نمود ؟ برای پاسخ به اين سوال و رفع هرگونه ترديد در اين مورد، مقاله زير پاسخگو می باشد. ابتدا بايد آموکسي سيلين را از جهت فارماکوکينتيک و فارماکوديناميک بررسي نمود.
فارماکوکينتيک (PK): مسير دارو در بدن مي باشد که جذب، توزيع و دفع دارو در بدن را تشريح مي کند. عوامل فارماکوکينتيکي شامل: Cmax (غلظت پلاسمايي ماکزيمم)، AUC (مساحت زير منحني غلظت-زمان در فاصله بين دو دوز متوالي) و ) t1/2نيمه عمر) مي باشند.
آموکسي سيلين در برابر اسيد معده پايدار بوده و پس از تجويز خوراکي بيش از 75% آن بلافاصله جذب مي شود. اين دارو به سرعت در اکثر مايعات و بافتهاي بدن (به جز مايع مغزي – نخاعي و مغز که فقط در زمان التهاب نفوذ پذير هستند) منتشر مي شود.
نيمه عمر آموکسي سيلين 3/61 دقيقه مي باشد و بخش عمده ای از اين دارو در ادرار بدون تغيير دفع مي شود.
تجويز خوراکي 250 ميلي گرم و 500 ميلي گرم از آموکسي سيلين، باعث افزايش سطح خوني متوسط اين دارو يک تا دو ساعت پس از تجويز به مقدار حدوداً mcg/ml 5/3 تا mcg/ml 5/7 مي شود. سطح سرمي قابل بررسي تا 8 ساعت پس از تجويز خوراکي آموکسي سيلين مشاهده مي شود.
فارماکوديناميک (PD): ميزان اثربخشي داروها در محل اثر آنها را بيان مي کند. در مورد آنتي بيوتيک ها، حداقل غلظت آنتي بيوتيکي که مهار کننده رشد عامل بيماريزا مي باشد (MIC) به عنوان عامل اصلي فارماکوديناميک مطرح مي باشد.
جهت تعيين ميزان اثربخشي آنتي بيوتيک ها در بدن، با تجويز مقدار مشخصي از دارو در برابر سويه خاصي از يک باکتري، ترکيبي از عوامل فارماکوکينتيک و فارماکوديناميک از قبيل Cmax/MIC يا AUC/MIC محاسبه می شوند. طبق نمودار غلظت پلاسمايي آنتي بيوتيک ها بر حسب زمان، به محدوده زماني که غلظت آنتي بيوتيک در پلاسما در سطحي بالاتر از غلظت MIC تعيين شده سويه مورد نظر قرار مي گيرد، T>MIC گفته مي شود و از لحاظ عددي به صورت درصدي از فاصله بين دو دوز متوالي بيان مي شود.
غلظت آنتي بيوتيک هاي بتالاکتام و از جمله آموکسي سيلين بايد به حدي باشد که T>MIC بين 40 تا 70 درصد فاصله بين دو دوز بسته به سويه باکتري باشد. بدين معني که براي غيرفعال کردن و از بين بردن باکتري لازم است تا غلظت دارو 40 تا 70 درصد زمان بين دو دوز، بيشتر از MIC آن سويه باکتری باشد و در بقيه مدت حتي اگر غلظت دارو پايين تر از MIC باشد، باکتري به حالت اوليه خود بر نمي گردد تا اينکه دوز بعدي فرا برسد (اثر PAE یا Post Antibiotic Effect). هرگونه تغيير در ميزان دوز مصرفي دارو، باعث تغيير در عوامل فارماکوکينتيکي وابسته به غلظت مي شود. در نتيجه اثربخشي دارو تغيير کرده و مي توان متناسب با افزايش يا کاهش ميزان دوز مصرفي مدت زماني که غلظت دارو بايد بالاتر از MIC باشد (T>MIC) را تغيير داده و در نتيجه فواصل دوز مصرفی را کم يا زياد کرد (به شرط اينکه از نظر ايجاد سميت در محدوده مجاز باشد).
با توجه به نيمه عمر آموکسي سيلين و فاصله زياد حد درماني تا حد سميت اين دارو (حداکثر دوز مصرفي روزانه مجاز در مورد آموکسی سيلين، 6 گرم در روز مي باشد.) مي توان دوز آموکسي سيلين را تا حدي افزايش داد تا T>MIC برابر با 6 ساعت شود و از آنجا که فقط به طور متوسط 50% زمان نیاز است تا اين غلظت بيشتر از MIC آن سويه باشد، فاصله بين دوزها 12 ساعت گردد.
بر همين مبناست که آموکسي سيلين را مي توان به گونه ای تجويز نمود که به صورت دوبار در روز استفاده شود، بدون اينکه از اثربخشي دارو کاسته شده يا عارضه ای تحميل گردد.
به طور مثال اگر آموکسي سيلين با دوز mg/kg 3/13 تجويز شود حداکثر غلظت پلاسمايي (Cmax) آن
mg/l 6 مي شود که T>MIC آن 4 ساعت و در نتيجه فاصله زمانی تا دوز بعدي 8 ساعت محاسبه مي شود.
حال اگر آموکسي سيلين با دوز mg/kg 5/22 تجويز گردد، غلظت حداکثر پلاسمايي (Cmax) آن به mg/l 11 مي رسد که T>MIC آن به 6 ساعت رسيده و در نتيجه فاصله دوز بعدي به 12 ساعت افزايش مي يابد.
نتيجه
آموکسي سيلين صرف نظر از مقادير موجود آن مي تواند دوبار در روز يا سه بار در روز تجويز شود. فقط کافي است تا مقدار لازم براي هر شخص بسته به بيماري و نوع پاتوژن آن بر حسب کيلوگرم وزن بدن معين شده و با دوز معمول آن هر 8 ساعت و يا با تقريباً دو برابر کردن دوز معمول (به شرط عدم افزايش بيش از حد مجاز 6 گرم در روز) آنرا هر 12 ساعت تجويز نمود. فرآورده هاي مختلف حاوی 200، 400 و 875 ميلی گرم آموکسی سيلين در واحد مصرفی (يک پيمانه سوسپانسيون يا يک قرص) جهت تسهيل اين امر موجود مي باشند.
دوز معمول خوراکی در بزرگسالان و کودکان بيش از 40 کيلوگرم: 500-250 ميلی گرم هر 8 ساعت يا 875 ميلی گرم هر 12 ساعت می باشد. دوز معمول در کودکان زير 40 کيلوگرم: 40-20 ميلی گرم به ازای هر کيلوگرم وزن بدن در 3 دوز منقسم (هر 8 ساعت) يا 45-25 ميلی گرم به ازای هر کيلوگرم وزن بدن در 2 دوز منقسم (هر 12 ساعت) می باشد.
شرکت سرمایه گذاری دارویی تامین- تیپیکو
محمد رضا گلستانی
REFERENCE
1. Odenholt I, Gustafsson I, Lowdin E, Cars O. Suboptimal antibiotic dosage as a
risk factor for selection of penicillin-resistant Streptococcus pneumoniae: In
vitro kinetic model. Antimicrobial Agent and Chemotherapy. 2003; 47: 518-523
2. Roger G, David Greenwood, Ragnar Norrby, Richard J. Whitley, Antibiotic and
Chemotherapy.18th Ed, 2003; pp: 324, 345, 382.
3. Martindale. The Complete Drug Reference. Pharmaceutical Press. 34rd edition.
2005. pp: 149-50.
4. Drug Facts and Comparisons. A Wolters Kluwer Company. 56th edition. 2002.
vol.2, pp: 1287-91, 1301.