تیپیکو نام و برند بزرگترین هلدینگ دارویی کشور است که با 25 شرکت مدیریتی و 4 شرکت غیرمدیریتی خود بیش از 30 درصد از نیازهای دارویی کشور را تامین میکند. این مجموعه بزرگ در حال حاضر کاملترین زنجیره تامین دارو در کشور و حتی در خاورمیانه محسوب میشود که از شرکت تحقیقاتی و مهندسی گرفته تا شرکتهای تامینکننده مواد اولیه و محصول نهایی، توزیع و بازرگانی را در اختیار خود دارد.
این شرکت که در دهه 1380 تاسیس و راهاندازی شده و در حال حاضر بیش از ده هزار نیروی انسانی را در اختیار دارد و در سال گذشته 19 هزار میلیارد تومان فروش را با سود خالص 3250 میلیارد تومانی تجربه کرده است.
به گفته مدیرعامل تیپیکو، صنعت دارو نسبت به سایر صنایع در ایران کوچکتر نگه داشته شده است که دلیل آن نیز تخصیص ارز 4200 تومانی به صنعت دارو است؛ بهطوریکه تیپیکو که دومین هلدینگ بزرگ شستا (شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی) است در حال حاضر 10 هزار میلیارد تومان از هلدینگ پتروشیمی (بزرگترین هلدینگ شستا) فروشی کمتر در اختیار دارد؛ در حالی که اگر ارز دولتی در قیمتگذاری دارو حذف میشد، این شرکت اکنون باید حدود 40 هزار میلیارد تومان فروش را به ثبت میرساند.
رشد سهم سود تیپیکو از سبد سود دارو
به گفته پویا فرهت، تا پایان سال 1396 تیپیکو سهم بازاری 44 درصدی را از جهت فروش و در میان شرکتهای بورسی دارویی در اختیار داشت و سهم سود آن از سبد سود 21 درصد بود. از پایان سال 96 و با حضور مدیریت جدید و هدفگذاریهای صورت گرفته، این روند برعکس شد و سهم بازار به 49 درصد و سهم سود به بالای 54 درصد افزایش یافته است.
به گفته وی در سال جاری از آنجا که مقداری زیاد از عملکرد هلدینگ به ارز ترجیحی بستگی دارد، پیشبینی از وضعیت فروش و سود سختتر شده است؛ اما اگر شرایط کنونی ادامه یابد 26 تا 27 هزار میلیارد تومان فروش برای سال 1400 پیشبینی میشود. با این حال ممکن است که این روند تغییر هم بکند، زیرا هماکنون نیز بهتدریج ارز دولتی از روی برخی اقلام دارویی برداشته شده و به ارز نیمایی تبدیل میشود که نشان میدهد همتی برای تغییر روند تخصیص ارز دولتی ایجاد شده است که در این صورت انتظار میرود این موضوع روی سودآوری و فروش شرکتهای دارویی نیز تاثیری بهسزا بگذارد.
البته مدیرعامل در کنار وظیفه و حساسیتهای افزایش و سودآوری مجموعه کلان تیپیکو بهشدت روی کوالیتی و کیفیت دارو، ارتقای خطوط GMP و رشد صنعت و مسئولیتهای اجتماعی تیپیکو هم حساس است و بههمین منظور اشاره میکند که سال گذشته نخستین رویداد نوآوری و ایدهپردازی در صنعت دارو (با عنوان اختصاری تیپینو) را هم برگزار کرده و قصد مجموعه این بوده که از دانش جاری و ساری این صنعت نهایت بهره را برای افزایش بهرهوری تیپیکو و بهروز شدن صنعت داروسازی برداشت کند.
اینک تیپیکو دارای 435 میلیارد تومان سرمایه ثبتی است، اما در اواسط اردیبهشت ماه سال جاری (یعنی 1400) این شرکت افزایش سرمایه خواهد داشت که این موضوع سرمایه شرکت را به هزار و 100 میلیارد تومان خواهد رساند و اتفاقی خوشایند برای سهامداران مجموعه رخ خواهد داد.
زیرمجموعههای این هلدینگ از بُعد صادراتی نیز در برخی حوزهها بسیار خوب عمل کردهاند؛ به عنوان مثال شرکت تماد که تولیدکننده مواد اولیه دارویی است یکی از شرکتهای مهم صادرکننده مواد اولیه دارویی نیز محسوب میشود و مقداری زیاد از داروهای مخدر چین و هند را هم تامین میکند. بهطور کلی باید گفت که شرکتهای زیرمجموعه تیپیکو به 50 کشور جهان محصولات خود را صادر میکنند.
۳ تریلیون تومان سرمایهگذاری جدید
این مجموعه در سال گذشته 380 میلیارد تومان طرح بازسازی، نوسازی و توسعه تولید داشته و برای سال 1400 نیز 3 هزار میلیارد تومان برای ایجاد سایتهای جدید، نوسازی، استانداردسازی شرکتهای داروساز زیرمجموعه را تصویب کرده است. به گفته فرهت این طرحها امسال و سال آینده عملی میشوند و ایجاد سایتهای جدید و بازسازی سایتهای قدیمیتر جزو این برنامهها است. در عین حال افزایش سرمایههای مناسبی هم در سال گذشته و امسال داشته که منابع مالی مورد نیاز را برای طرحهای توسعهای ایجاد خواهد کرد.
وی با بیان این که سهامداران حرفهای این شرکت که صنعت را میشناسند رضایتی بالا از عملکرد مجموعه تیپیکو دارند افزود: واقعیت آن است که در مجموعه نهادهای وابسته به دولت معمولا تصمیمات سیاسی نیز اثرگذار است، اما خوشبختانه در چند سال گذشته تصمیمات مجموعه گروه دارویی تامین (تیپیکو)، حرفهای و برای رشد و ارتقای این بنگاه اقتصادی بوده است. لذا هدف مدیران این مجموعه آن است که سودی پایدار برای سهامداران ایجاد شود. فرهت میافزاید: سود سینوسی از دید ما سودی مناسب نیست و زیرمجموعههای این شرکت از سال گذشته برای اولین بار تماماً گزارش مقبول دریافت نمودهاند.حتی یک گزارش مشروط نیز نداریم و زیانی در هیچ شرکتی شناسایی نمیشود و وضعیت شرکتها در صنعت نسبت به رقبا وضعیتی بسیار مناسب است.
کرونا و صنعت دارو
مدیرعامل تیپیکو با بیان این که کرونا در مقاطعی در ابتدای شیوع بیماری شرکتهای باربری، هواپیمایی، کشتیرانی و ... را با مشکل روبرو کرده و شرکتها برای تامین مواد با مشکل روبرو شدند گفت: این مشکلات بهویژه به دلیل همزمانی با تحریم باعث شد روند جابجایی منابع و پول با سختیهایی روبرو شود.
به گفته وی البته کرونا روی شرکتهای مختلف اثرات مثبت و منفی داشته است. بهعنوان مثال با کاهش میزان جراحیها در این دوره، شرکتهایی که اقلام بیمارستانی مرتبط با اتاق عمل و ... را تولید میکردند و شرکتهای تولیدکننده آنتیبیوتیک با کاهش تقاضا روبرو شدند، اما در مقابل وضعیت شرکتهایی را هم بهتر کرده است، بهویژه شرکتهایی که محصولات مورد استفاده برای کرونا را تولید میکردند؛ محصولاتی که مستقیما برای درمان بیماری استفاده میشوند و یا محصولاتی مانند انواع ویتامینها و ...
تحریم شرایط را سخت کرد
وی با تشریح اثرات تحریمها روی فعالیت تیپیکو و صنعت دارو گفت: در ابتدای تحریمها برخی شرکتهای خارجی و داخلی حاضر به ادامه همکاری نشدند؛ درحالیکه اقلامی مهم را تولید میکردند، لذا مجبور به تغییر خرید از شرکتها و منابع دیگر شدیم و این در حالی است که در حوزه دارو به راحتی هم نمیتوان از یک تامینکننده به تامینکنندهای دیگر تغییر مسیر داد و این نیازمند مکانیزمی خاص است که زمانبر بوده و پروسه آسانی نیست.
به گفته مدیرعامل تیپیکو، بقیه مشکلات نیز همگی به مشکلات مالی در شرایط تحریم مربوط است. شرکتها توانایی استفاده از ابزار السی را در دوره تحریم ندارند و همه خریدها را به صورت نقدی انجام میدهند و جنس هم چند ماه بعد تحویل میشود در نتیجه هزینهها افزایش مییابند. بهعلاوه انتقال ارز به حساب تامینکنندههای خارجی با چند بار دست به دست شدن و تحمل هزینههای بیشتر روبرو است و یا ارزهایی پرداخت میشود که چندان ارتباطی با نیاز شرکتها ندارند.
وی ادامه داد یکی دیگر از مشکلاتی که تحریمها ایجاد کردهاند آن است که شرکتها مجبورند دپو و ذخیرهی مواد را افزایش دهند که این باعث خواب بالای سرمایه شرکتها برای مدتی طولانی میشود.
صنعت دارو یک صنعت پیشرو است
صنعت داروی ایران در مقایسه با سایر صنایع صنعتی پیشرو است زیرا هم صنعتی با قدمت بالا است و هم محصولات «هایتک» در ایران تولید میشوند. به عقیده فرهت از آنجا که ما عضو سازمان تجارت جهانی نیستیم، لذا بسیاری از محدودیتهایی که برای شرکتهای عضو وجود دارد در مورد ایران رعایت نمیشود؛ این که گهگاه شنیده میشود ایران در تولید دارویی خاص دومین تولیدکننده برتر دنیا است به دلیل آن است که این دارو با محدودیتهایی در سازمان تجارت جهانی و معاهدههای جهانی روبرو است و چون ایران عضو این سازمان و معاهدهها نیست آن را تولید میکند. لذا همین برای ما مزیت رقابتی ایجاد میکند و میتواند مزیتهای رقابتی برای صادرات هم ایجاد کند با این حال باید گفت که ما از این مزیتها تاکنون استفادهای درست نکردهایم!
وی با بیان این که در یکونیم دهه گذشته تعداد کارخانههای تولید دارو بسته به مقاطع زمانی و ثبات ارزی سه برابر شده افزود: اما اکنون توجیه اقتصادی برای سرمایهگذاری در این صنعت وجود ندارد. برای راهاندازی یک کارخانه داروسازی کوچک لااقل به 10 میلیون دلار سرمایه با تجهیزات هندی و چینی نیاز داریم که یک خط تولید دارو را در بر بگیرد. لذا با ارز 4200 تومانی سرمایهگذاری 300 میلیارد تومانی چنین شرکتی حداکثر میتواند 100 میلیارد تومان فروش در یک سال را تجربه کند که این، رقمی بسیار کم است.
به گفته فرهت بازار یک موجود زنده است و نمیتوان بهشکل دستوری و حاکمیتی آن را کنترل کرد. اگر همه موارد مانند قیمت دارو، ثبات آییننامهها و قوانین و دستورالعملها منطقی و کارآ باشند لذا سرمایهگذاری نیز به سمت این حوزه حرکت خواهد کرد؛ زیرا تنها در این صورت است که سرمایهگذاری سودآور خواهد شد، در غیر این صورت ورود به این حوزه در این شرایط ممکن نیست، زیرا وضعیت فروش و سود و بازگشت سرمایه در حال حاضر از یک سو و بیثباتی در حوزه قوانین و دستورالعملها در طرف دیگر مشکلاتی زیاد را ایجاد کرده و میکند.